Η νόσος του Crohn είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (ΦΝΕ) που μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε τμήμα του πεπτικού σωλήνα, από το στόμα έως τον πρωκτό. Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή που επεκτείνεται σε όλο το πάχος του εντερικού τοιχώματος (διαμεσογενής φλεγμονή) και εμφανίζεται συχνότερα στο τελευταίο τμήμα του λεπτού εντέρου (τελικό ειλεό) και στο παχύ έντερο. Η νόσος χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή περιόδων έξαρσης (flare-ups) και ύφεσης (remission), επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η νόσος του Crohn είναι σχετικά συχνή, με υψηλότερη επίπτωση στις ανεπτυγμένες χώρες και αστικές περιοχές. Συνήθως διαγιγνώσκεται σε νεαρή ηλικία, μεταξύ 15 και 30 ετών, αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Τα τελευταία χρόνια, η επίπτωση αυξάνεται παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που παραδοσιακά παρουσίαζαν χαμηλότερα ποσοστά.
Τα συμπτώματα της νόσου του Crohn ποικίλλουν ανάλογα με την τοποθεσία και τη βαρύτητα της φλεγμονής. Τα πιο κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Κοιλιακό άλγος και κράμπες – Συχνότερα στο δεξιό κάτω τεταρτημόριο όταν προσβάλλεται το τελικό ειλεό.
- Χρόνια διάρροια – Που μπορεί να είναι υδαρής ή πορώδης, με ή χωρίς αίμα. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορεί να έχουν περισσότερες από 20 κενώσεις ημερησίως.
- Απώλεια βάρους και μειωμένη όρεξη – Λόγω της φλεγμονής, του πόνου και της μειωμένης πρόσληψης τροφής.
- Κόπωση και αδυναμία – Που μπορεί να οφείλεται σε αναιμία, υποθρεψία ή τη φλεγμονή αυτή καθαυτή.
- Πυρετός – Ιδίως κατά τις περιόδους έξαρσης.
- Αιμορραγία από το έντερο – Λιγότερο συχνή από ό,τι στην ελκώδη κολίτιδα, αλλά εξακολουθεί να εμφανίζεται.
- Στοματικές εξελκώσεις – Αρκετά συχνές στους ασθενείς με νόσο Crohn.
- Περιπρωκτικά συμπτώματα – Όπως άλγος, κνησμός, ραγάδες, συρίγγια ή αποστήματα στην περιοχή του πρωκτού.
Επιπλέον, πολλοί ασθενείς εμφανίζουν εξωεντερικές εκδηλώσεις, που επηρεάζουν άλλα όργανα του σώματος, όπως αρθρίτιδα, φλεγμονή των ματιών (ραγοειδίτιδα, ιρίτιδα), δερματικές εκδηλώσεις (πυοδερμία γαγγραινώδης, οζώδες ερύθημα), νεφρολιθίαση και οστεοπόρωση.
Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου
Η ακριβής αιτία της νόσου του Crohn παραμένει άγνωστη, αλλά η έρευνα δείχνει ότι πρόκειται για μια πολυπαραγοντική νόσο που προκύπτει από την αλληλεπίδραση γενετικών, ανοσολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων:
- Γενετική προδιάθεση – Περισσότεροι από 200 γονίδιοι έχουν συσχετιστεί με τη νόσο, συμπεριλαμβανομένου του γονιδίου NOD2 (CARD15), που είναι ο πρώτος σαφώς αναγνωρισμένος γονίδιος ευαισθησίας. Το οικογενειακό ιστορικό αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου· το 5-20% των ασθενών έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με ΦΝΕ, και αν και οι δύο γονείς έχουν ΦΝΕ, ο κίνδυνος για τα παιδιά φτάνει το 36%.
- Ανοσολογική δυσλειτουργία – Η νόσος προκύπτει από μια υπερβολική και ανεξέλεγκτη ανοσολογική απάντηση στα βακτήρια του εντέρου. Κύτταρα Th1 και Th17 και κυτοκίνες όπως TNF-α, IL-12, IL-18 και INF-γ διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην παθογένεια.
- Εντερική μικροχλωρίδα – Διαταραχές στη σύνθεση των εντερικών βακτηρίων (δυσβίωση) μπορεί να πυροδοτήσουν την ανοσολογική απάντηση.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες:
- Κάπνισμα – Είναι ο πιο σημαντικός ελεγχόμενος παράγοντας κινδύνου. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου και συσχετίζεται με σοβαρότερη πορεία, αυξημένη ανάγκη για χειρουργική επέμβαση και μεγαλύτερη συχνότητα υποτροπών.
- Διατροφή – Δίαιτες πλούσιες σε επεξεργασμένα τρόφιμα, ζωικά λίπη και χαμηλές σε φυτικές ίνες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο.
- Αντιβιοτικά – Ιδίως η χρήση τους στην πρώιμη ζωή έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο.
- Αστικοποίηση και υγιεινή – Η νόσος είναι συχνότερη σε ανεπτυγμένες χώρες και αστικές περιοχές, υποστηρίζοντας την υπόθεση της υγιεινής.
- Άλλοι παράγοντες – Οι μη στεροειδείς αντιφλεγμονώδεις (ΜΣΑΦ) και τα αντισυλληπτικά έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ή επιδείνωση της νόσου.